ნახევრად კაცი და ნახევრად ხარი, მინოტავრი საშინლად შესახედი მხეცი იყო. ხარის თავით და ადამიანის ქვედა ტანით, მინოტავრის ლეგენდას ფესვები აქვს იმ დროში, როდესაც სამყაროს მართავდა ზევსი და ბერძენი ღმერთების პანთეონი. თეზევსისა და მინოტავრის მითიდან ყველაზე ცნობილი ამბავი ყოველთვის ლეგენდა იყო, მაგრამ არის მასში რაიმე სიმართლე?
თეზევსისა და მინოტავრის ლეგენდა
thecollector.com-ის მიხედვით, მინოტავრის ლეგენდა იწყება მეფე მინოსით, ზევსისა და ევროპის სამი ვაჟიდან ერთ-ერთით. ევროპა და მისი ადამიანი ქმარი, კრეტას მეფე, ასტერიონი, ერთად ზრდიდნენ თავიანთ ბიჭებს (მინოსი, საპედონი და რადამანტუსი). როდესაც ასტერიონი გარდაიცვალა, მისი ვაჟები იბრძოდნენ ტახტზე. მინოსმა, რომლის სახელიც მეფეს ნიშნავს, ტახტი თავისთვის მოიპოვა და თავისი ორი ძმა სამუდამოდ განდევნა კუნძულიდან.
საკუთარ მეუღლესთან, პასიფაესთან ერთად, მინოსი მართავდა კრეტას და ამტკიცებდა, რომ მას ჰქონდა ღმერთებისგან მოწონება, რომლებიც ყველაფერს გააკეთებდნენ მისთვის. ამის დასამტკიცებლად მინოსი შევიდა ოკეანეში და სთხოვა პოსეიდონს, ოკეანის ღმერთს, წყლიანი სიღრმიდან ხარი გამოჩენილიყო. სანაცვლოდ მინოსი შესწირავდა ხარს ღმერთის საპატივცემულოდ. პოსეიდონი დაინტერესებული იყო მინოსის თავდადებით, ამიტომ მან შექმნა ხარი, რომელიც ტალღებიდან გამოჩნდა. თუმცა, ხარი იმდენად ლამაზი იყო, რომ მინოსს ცხოველის მოკვლისკენ გული არ უწევდა. ასე რომ, მეფემ ჩვეულებრივი ხარი შესწირა და მშვენიერი ცხოველი თავისთვის აიყვანა.
პოსეიდონმა აღმოაჩინა, რომ მინოსმა სიტყვა არ შეასრულა და დაწყევლა პასიფაე, რომ შეყვარებულიყო ხარზე. მალე პასიფაე დაორსულდა ხარისაგან, რომელიც გაიზარდა მინოტავრად (სახელი სიტყვასიტყვით ნიშნავს “მინოსის ხარს”). მინოსს რცხვენოდა ბავშვის, რომელიც იზრდებოდა ძალადობრივი და აგრესიული. საბოლოოდ, მეფემ აიძულა მითიური გამომგონებელი დედალუსი დაეპროექტებინა დახვეწილი ლაბირინთი მისი სასახლის ქვეშ და სწორედ იქ იცხოვრებდა ამიერიდან მინოტავრი.
ლაბირინთის მშენებლობის დროს მინოსის ერთადერთი ვაჟი, ანდროგეოსი მოკლეს ათენში. აღელვებულმა მინოსმა მოსთხოვა ათენელებს გადაეხადათ მისი შვილის სიკვდილისთვის. ათენი დათანხმდა შვიდი ახალგაზრდა მამაკაცისა და ქალის გაგზავნას ყოველ ცხრა წელიწადში (ლეგენდის სხვა ვერსიები ამბობენ ყოველწლიურად). ამ ათენელებს სწირავდნენ მინოტავრს.
ერთ წელს თეზევსმა, მეფე ეგეოსის ვაჟმა, მოხალისედ გავიდა მსხვერპლშეწირვაზე და განაცხადა, რომ მოკლავდა მინოტავრს, რომელიც დაასრულებდა მინოსის ტერორის მმართველობას. წასვლის წინ თეზევსმა თქვა, რომ თუ მისი გემი თეთრი იალქნებით დაბრუნდებოდა, ის წარმატებას მიაღწევდა თავის მისიაში. თუმცა, თუ იალქნები შავი იქნებოდა, ის ჩაფლავდებოდა. კრეტაზე მინოსის ორ ქალიშვილს, არიადნეს და ფედრას, შეუყვარდათ თეზევსი. არიადნას არ სურდა თეზევსის სიკვდილის ნახვა, ამიტომ მან სიმები მისცა თეზევსს, რომ თავადაც ენახა ლაბირინთში მისი ნაბიჯები.
თეზევსი საბოლოოდ შევიდა ლაბირინთში და შიშველი ხელებით მოკლა მინოტავრი. სხვა ვერსიები ამტკიცებენ, რომ მან გამოიყენა ხმალი, რომელიც შეაპარა. შემდეგ თეზევსმა გამოიყენა არიადნეს სიმები, რათა წარმატებით გამოსულიყო ლაბირინთიდან და დატოვა კრეტა არიადნასთან და ფედრასთან ერთად. თუმცა ათენში შესვლისას დაავიწყდა შავი აფრების თეთრით შეცვლა. თეზევსის მამამ კი დაინახა შავი იალქნები და დაიჯერა, რომ მისი შვილი მკვდარი იყო, ამიტომ ფანჯრიდან გადახტა და თავი მოიკლა.
სერ არტურ ევანსი იყო ბრიტანელი არქეოლოგი, რომელმაც აღმოაჩინა კნოსოსის სასახლე კუნძულ კრეტაზე 1899 წელს. იმის მიხედვით, რაც აღმოაჩინა ადგილზე, ევანსმა დაასკვნა, რომ კნოსოსი იყო მეფე მინოსის სასახლე.
სასახლე მორთულია ფრესკებით, რომლებიც ასახავს ხარის ხტუნვას (ხარზე გადახტომის ხელოვნება რქების დაჭერით). ევანსს ასევე გაუჭირდა სასახლიდან გამოსვლა ლაბირინთის მსგავსი იატაკის გამო.
კნოსოსი: მინოტავრის შესაძლო სახლი
კნოსოსიგან დარჩა ნანგრევები, რომელთა ნახვა დღესაც შეგიძლიათ კრეტას ჩრდილოეთ მხარეს, ქალაქ ჰერაკლიონის სამხრეთით. სასახლე მოიცავს 150000 კვადრატულ ფუტს (უდრის 14000 კვადრატულ მეტრს). ამ უძველესი საოცრების ზომის უკეთ ვიზუალიზაციისთვის, წარმოიდგინეთ ორი ფეხბურთის მოედანი ერთმანეთის გვერდით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, მინოელებმა იცოდნენ როგორ აეშენებინათ სასახლე შთაბეჭდილების მოხდენის მიზნით. არქეოლოგები დიდი ხანია კამათობენ სასახლის ხანდაზმულობის შესახებ, ზოგიერთი სტრუქტურით, რომელიც თარიღდება ძვ.წ 1950 წელს, ზოგიერთი კი უფრო გვიან. კრეტა ხშირად განიცდიდა მიწისძვრებს და წლების განმავლობაში სასახლის ნაწილების აღდგენა ხდებოდა. კატასტროფების და მრავალი წლის აღდგენის შემდეგ, მიწისძვრამ და ცუნამმა სამუდამოდ გაანადგურა კნოსოსი დაახლოებით ძვ. წ. 1300 წელს.
რაც შეეხება მინოსს, არის რამდენიმე ნაწერი, რომელიც ამტკიცებს, რომ მეფე მინოსი არსებობდა. თუმცა, ზოგიერთი მკვლევარი არ არის დარწმუნებული, სიტყვა მინოსი ან ნიშნავს მმართველს (როგორც ფარაონის ტიტული ძველ ეგვიპტეში) ან იმავე მეფე მინოსს თეზევსისა და მინოტავრის ლეგენდიდან. დღეს ექსპერტები არ არიან დარწმუნებულები, არსებობდა თუ არა მეფე მინოსი და თუ ის არსებობდა, არ არსებობს კონკრეტული მტკიცებულება, რომ ის ცხოვრობდა კნოსოსში. თუმცა, ჯერ კიდევ არსებობს შესაძლებლობა, რომ არსებობდა მეფე, სახელად მინოსი, სასახლით კნოსოსში. თუმცა, უფრო სავარაუდოა, რომ ის უბრალოდ ლაბირინთის მსგავს სასახლეში ცხოვრობდა და ხარების ნახტომის ხელოვნებით იყო დაკავებული. რაც არ უნდა იყოს, კნოსოსი ულამაზესი და აუცილებლად სანახავი ღირსშესანიშნაობაა.
მტკიცებულება სანდო წყაროდან
მიუხედავად იმისა, რომ მეცნიერები არ ფიქრობენ, რომ მეფე მინოსი და მინოტავრი რეალურია, ყოვლისმცოდნე ფილოსოფოსმა პლატონმაც ახსენა ეს ამბავი. პლატონს შესავალი არ სჭირდება, მაგრამ მოკლედ რომ ვთქვათ, ის დაიბადა დაახლოებით ძვ. წ. V საუკუნეში ათენში. ის იყო სოკრატეს მოწაფე, შემდეგ კი არისტოტელეს მასწავლებელი. პლატონი იყო აკადემიის დამფუძნებელი, რომელიც იყო კოლეჯი საბერძნეთში (სიტყვა აკადემია მომდინარეობს მისი სკოლიდან). პლატონმა ყურადღება გაამახვილა გარკვეულ ცნებებზე, რომლებიც განსაზღვრავენ ცხოვრებასა და აზროვნებას, როგორიცაა სამართლიანობა, სილამაზე და ცოდნა.
პლატონის ნაშრომები დიდი ხანია დაკვირვების ქვეშაა თანამედროვე ფილოსოფოსებისა და მეცნიერების მიერ. თავის ნაშრომში “Critias”, ფილოსოფოსი განიხილავს ხარებზე ნადირობისა და ხტუნვის პოპულარობას საბერძნეთის გარკვეულ კუნძულზე. საინტერესო ის არის, რომ პლატონი ლაპარაკობს არა კუნძულ კრეტაზე, არამედ ქალაქ ატლანტიდაზე, რომელიც იმავე ამბავში ტალღებმა შთანთქა და სამუდამოდ დაიკარგა.
დიდი ხანი ითვლებოდა, რომ პლატონი ქმნიდა ატლანტიდას და რეალურად გულისხმობდა კრეტას. თავისი გრძელი და მდიდარი ისტორიის განმავლობაში კრეტა ებრძოდა მიწისძვრებს, რომლებიც გადაიქცა ცუნამებად, ხოლო პლატონმა, გარკვეული შემოქმედებითი თავისუფლების მიღებისას, შექმნაატლანტიდის ამბავი, როგორც არაჩვეულებრივი მხატვრული ნაწარმოები. ძლევამოსილი მინოტავრის ლეგენდასა და კნოსოსის კედლებზე ხარების შესახებ ყველა ცნობას რომ დავუბრუნდეთ, პლატონი ალბათ სიმართლეს ამბობდა ატლანტიდა/კრეტის გატაცების შესახებ ხარებით, რაც მტკიცებულებაა თეზევსისა და მინოტავრის ლეგენდასთან, რადგან მათ აქვთ გარკვეული კავშირი.
მინოტავრის მითის დამატებითი ვერსიები
არსებობს ერთი ალტერნატიული თეორია, რომ მეფე მინოსი და მინოტავრი ერთი და იგივე ფიგურა იყვნენ და ერთად წარმოადგენდნენ ბერძნულ ღმერთ ჰელიოსს. ჰელიოსი არის მზის ღმერთი, ფიცის მცველი და მხედველობის ღმერთი. ჰელიოსი გამთენიისას დგებოდა მფრინავ ცხენზე ამხედრებულ ეტლზე და ეკიდა ოქროს თასში ცაში, სანამ აღმოსავლეთში მზის ჩასვენების დრო არ დადგებოდა. ჰელიოსი სიმპათიური ღმერთია (რომელი ბერძნული ღმერთი არ არის?), რომელსაც აცვია მეწამული სამოსი მზის მსგავსი გვირგვინით თავზე.
ამ თეორიის გასამყარებლად ბევრი მტკიცებულება არ არსებობს. თუმცა, კლასიკურ ლეგენდაში მეფე მინოსის ცოლი, პასიფაე, ჰელიოსის ქალიშვილია, რაც მინოსს სიძედ აქცევს. თუ თეორია სწორია, ეს ნიშნავს, რომ პასიფაე დაქორწინდა და შეეძინა საკუთარი მამა, რაც უცნაურია, მაგრამ უფრო უცნაური მოვლენებიც ხდებოდა ძველ ბერძნულ მითოლოგიაში.
მინოტავრის შესახებ დამატებითი თეორია არის ის, რომ ლეგენდა წარმოადგენს ათენელების განთავისუფლებას მინოელების სამფლობელოდან. მინოელები იყვნენ ძლიერი ხალხი, რომლებიც ოდესღაც მეფობდნენ კრეტაზე.
ლეგენდა თეზევსისა და მინოტავრის შესახებ არ არის მთლად სახარბიელო მინოელებისთვის , რადგან იგი ასახავს მეფე მინოსს, რომელიც უპატივცემულობას გამოხატავს პოსეიდონის მიმართ, მის ცოლს ცხოველთან რომანი აქვს, მან გააჩინა მინოტავრი და როგორც ხარი, ასევე მინოსის ხარ-კაცი შვილი საშინლად ასრულებენ ცხოვრებას.
მეორეს მხრივ, თუ პლატონის “კრიტონს” გადავხედავთ, ის ადასტურებს ქალაქ ატლანტიდის დაცემას და თუ ატლანტიდა კრეტას ფსევდონიმი იყო, მაშინ პლატონი ძლიერ ცივილიზაციას გულისხმობს. ატლანტიდა/კრეტას გააჩნდა მოწინავე ტექნოლოგიები, დიდი ძალაუფლება მის გარშემო არსებულ კუნძულებზე, თუმცა, როგორც ვახსენეთ, განადგურდა სტიქიის შედეგად.
რაც არ უნდა იყოს, თეზევსისა და მინოტავრის ლეგენდა დიდი ხანია აინტერესებს როგორც მეცნიერებს, ისე ჩვეულებრივ მკითხველებს. არ არსებობს დანამდვილებით იმის თქმა, არსებობდნენ თუ არა ათენის მინოტავრი, მეფე მინოსი და თეზევსი. მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ მინოტავრი, როგორც ნახევრად კაცი და ნახევრად ხარი არსება არ შეიძლება იყოს რეალური, ზოგიერთი თეორია მიუთითებს მითებზე, რომელიც შეიძლება დაკავშირებული იყოს რეალურ მოვლენებთან. ჯერ ჯერობით, ვიტყოდით, რომ მინოტავრი არ არის რეალური. თუმცა საინტერესო მითია არა?
იხილეთ კიდევ ერთხელ:
