არქივი

ბალეტი-გედების ტბა

ae77798c1fce

ბალეტის და კლასიკის მოყვარულები შემობრძანდით

7ba29cc51afb

გედების ტბა არის ბალეტი, რომელიც დაწერილ იქნა რუსი კომპოზიტორის პეტრე ჩაიკოვსკის მიერ 1875-1876 წლებში. სცენარი ეკუთვნის ვლადიმერ ბეგიჩევს და ვასილი გელტსერს. პიესა დაფუძნებულია ძველ გერმანულ ლეგენდაზე, რომელიც მოგვითხრობს პრინცესა ოდეტზე, რომელიც ბოროტი ჯადოქრის წყევლის შედეგად გედად გადაიქცა. ორიგინალური პროდუქციის ქორეოგრაფი იყო ჯულიუს რეისინგერი. ბალეტის პრემიერა 1877 წლის 20 თებერვალს შედგა მოსკოვის დიდ თეატრში.

ბალერინა თეთრ “პაჭკაში”, გედის ფრთის მსგავსად ზევით აწეული ხელით, რომლის ქვემოდანაც შემკრთალი თვალებით იცქირება – ეს სურათი წამიერად გვახსენებს “გედების ტბას”, ბალეტების ბალეტს, როგორც მას ხშირად ეძახიან.
გედის ბალეტის ისტორიაში ყველაზე უფრო გავრცელებულ სიმბოლოდ გახდომას რამდენიმე მიზეზი აქვს, რასაც, უპირველესად, ბალერინა-გედის მომაჯადოებელი მოძრაობა განაპირობებს – ხელების გრაციოზული მიმოხვრა, ზოგჯერ მძაფრი და მღელვარე, ხან აღფრთოვანების, ხან კი მწუხარების გამომხატველი. და არის კიდევ ერთი მთავარი მიზეზი – პეტრე ჩაიკოვსკის გენიალური მუსიკა, რომელიც აჯადოებს მაყურებელს მისი ყოვლისმომცველი პოეზიით, რომლის გარეშეც ბალერინა – გედის სახე უფერული იქნებოდა.
მაგრამ, სრულიად გაუგებარია, რატომ არ იქნა ეს მუსიკა შეფასებული თავდაპირველად, როცა ბალეტი მოსკოვის დიდი თეატრის სცენაზე დაიდგა. 1877 წლის 20 თებერვლის მოსკოვურ პრემიერას წარმატება არ მოჰყოლია (ოდეტა-ოდილიას პარტიას პ. კარპაკოვა ცეკვავდა, ზიგფრიდს კი ა. გელცერი). დამდგმელმა ქორეოგრაფმა ი. რეიზენგერმა სათანადოდ ვერ გაიაზრა ჩაიკოვსკის გენიალური პარტიტურა. მაყურებლის კრიტიკის მიუხედავად, თებერვლის იმ საღამოს, ბალეტის ისტორიაში ახალი ეპოქა დაიწყო – საბალეტო ჟანრმა მუსიკალურ ხელოვნებაში ისეთივე ადგილი დაიმკვიდრა, როგორც ოპერამ და სიმფონიურმა მუსიკამ. დიდ თეატრში, რამდენიმე უღიმღამო წარმოდგენის შემდეგ, ბალეტი მოიხსნა რეპერტუარიდან და მხოლოდ 1895 წლის 15 იანვარს, პეტერბურგში, მარიას თეატრის სცენაზე აღორძინდა მარიუს პეტიპასა და ლევ ივანოვის გენიალური ქორეოგრაფიით. თუმცა ლევ ივანოვის „თეთრი გედების“ გენიალურმა სცენებმა პრემიერამდე იხილეს დღის სინათლე ჩაიკოვსკის ხსოვნისადმი მიძღვნილ საღამოზე. ბალეტში პირველი და მესამე მოქმედება პეტიპას ეკუთვნოდა, მეორე და მეოთხე კი – ივანოვს. მთავარ პარტიებს პ. ლენიანი და პ. გერდტი ცეკვავდნენ. სწორედ ეს დადგმა დაედო საფუძვლად „გედების ტბის“ ყველა შემდგომ ვერსიას. აქედანაა ცნობილი ივანოვის თეთრი გედის ვარიაციები და პეტიპას ცნობილი შავი პა დე დე. მთავარ პარტიებს პეტერბურგულ სპექტაკლში პ. ლენიანი და პ. გერდტი ცეკვავდნენ. ოდეტა – ოდილიას პარტიის პირველი შემსრულებელი იტალიელი ბალერინა პერინა ლენიანი ვირტუოზულ მოცეკვავედ იქნა მიჩნეული. სწორედ მან შეასრულა სცენაზე პირველად ცნობილი 32 ფუეტე, რომელსაც დღესაც აღფთოვანებაში მოჰყავს მაყურებელი.

5f80042a94b6

რუსეთის საიმპერატორო თეატრების სცენებზე ეს ბალეტი მრავალი რედაქციით იდგმებოდა, აღსანიშნავია ფიოდორ ლოპუხოვის, ალექსანდრე გორსკის, აგრიპინა ვაგანოვას, ასაფ მესერერისა და კონსტანტინე სერგეევის დადგმები.
კ. სტანისლავსკისა და ვ. ნემიროვიჩ-დანჩენკოს სახელობის მუსიკალურ თეატრში დღემდე იდგმება ”გედების ტბა” ვლადიმერ ბურმეისტერის რედაქციით. 1969 წლის 25 დეკემბერს დიდი თეატრის სცენაზე შედგა ბალეტმაისტერ იური გრიგოროვიჩისა და მხატვარ სოლომონ ვირსალაძის ვერსიის პრემიერა, (ოდეტა-ოდილია _ ნატალია ბესმერტნოვა, ზიგფრიდი _ ნიკოლოზ ფადეეჩევი).
დღეს მსოფლიოში ძნელად მოიძებნება საბალეტო დასი, სადაც ”გედების ტბა” არ იდგმებოდეს. XX საუკუნის 70-იანი წლებიდან, კლასიკურ დადგმებთან ერთად, გვხვდება ”გედების ტბის” არატრადიციული, არაკლასიკური ვერსიები. მათ შორის განსაკუთრებით აღსანიშნავია ჯონ ნოიმაიერის (1976), მაც ეკის (1987), როლან პეტის (1995), მეთიუ ბერნისა (1995) და იან ფაბრის (2002) სპექტაკლები.
თბილისის საოპერო თეატრის სცენაზე “გედების ტბა” (მეორე მოქმედება) პირველად ო. პრეობრაჟენსკაიას ბენეფისზე შესრულდა, პეტერბურგის საიმპე-რატორო თეატრის საბალეტო დასის მიერ. ოდეტა-ოდილიას პარტიას ასრულებდა ო. პრეობრაჟენსკაია, ზიგფრიდისას – ფ. კოზლოვი. 1912 წელს ფ. ლოპუხოვის დასმა წარმოადგინა ბალეტის მეორე და მესამე მოქმედება, რომელშიც მონაწილეობდნენ ლ. ეგოროვა და ს. ანდრიანოვი. 1922 წლის დასასრულს მ. მორდკინმა დაიწყო ”გედების ტბის” დადგმა, რომელიც 1923 წელს მისმა მოსწავლემ მ. მოისეევმა დაასრულა. 1928 წელს ეს ბალეტი დადგა იტალიელმა ბალეტმაისტერმა რ. ბალანოტიმ.
1945-1954 წლებში ჩვენი თეატრის სცენაზე ვ. ჭაბუკიანის მიერ დადგმული „გედების ტბა“სრულდებოდა. ოდეტას პარტიას ი. ალექსიძე ასრულებდა, ოდილიას – ე. დემეტრაჟი, ზიგფრიდს – ვ. ჭაბუკიანი. შემდგომ წლებში ოდეტა-ოდილიას როლს ასრულებდნენ ისეთი გამოჩენილი შემსრულებლები, როგორებიც იყვნენ: მ. ბაუერი, ვერა წიგნაძე, ე. გვარამაძე, ე. გელოვანი, ლ. ნადარეიშვილი, ი. ჯანდიერი, ნ. არობელიძე; ზიგფრიდის პარტიას – ზ. კიკალეიშვილი, თ. სანაძე, ბ. მონავარდი-საშვილი, ვ. აბულაძე.
1975 წელს თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრის სცენაზე კონსტანტინე სერგეევმა განაახლა „გედების ტბა“. ოდეტა-ოდილიას პარტიებს ასრულებდნენ: ნ. პაპინაშვილი, ა. აბესაძე, მ. ალექსიძე, ე. ბეზირგანი, ლ. კანდელაკი; ზიგფრიდს – ი. ბახტაძე, ვ. ჯულუხაძე, ო. ბერიძე, ვ. ახმეტელი.
2005 წელს ალექსეი ფადეეჩევმა თბილისის ოპერისა და ბალეტის სახელმწიფო თეატრის სცენაზე „გედების ტბის“ ახალი რედაქცია დადგა. პრემიერა 2005 წლის 11 მარტს გაიმართა. მთავარი პარტიები ლალი კანდელაკმა (ოდეტა-ოდილია) და ირაკლი ბახტაძემ (ზიგფრიდი) იცეკვეს.

5b8bd21a98a2
f3f4fcb72c3a
6cba6f12c0db
33312c17f6be

წყარო:wikipedia.org

მსგავსი ამბები

Back to top button