არქივი

რონალდ რეიგანი – Ronald Wilson Reagan (1911 – 2004)

3219b5d0c2a0

რონალდ რეიგანი (Ronald Wilson Reagan) დაიბადა 1911 წლის 6 თებერვალს ტამპიკოში, ილინოისის შტატში. დაამთავრა ურიკას კოლეჯი (Eureka College). სწავლობდა ეკონომიკასა და სოციოლოგიას.
რონალდ რეიგანი 30-იანი წლებიდან ლოს-ანჯელესში ცხოვრობდა, სადაც ის მსახიობი გახდა. ჰოლივუდში ითამაშა 53 ფილმში. იყო კინომსახიობთა გილდიის პრეზიდენტი, შემდგომ ფირმა “ჯენერალ ელექტრიკის” სპიკერი. პოლიტიკაში ამ დროიდან ჩაება. 

თავიდან რეიგანი დემოკრატიული პარტიის წევრი იყო, 1962 წლიდან კი ის რესპუბლიკელი გახდა. ამის შემდეგ იგი ორი ვადით კალიფორნიის გუბერნატორი იყო. მას ორჯერ 1968 და 1976 წლებში ჰქონდა საპრეზიდენტო არჩევნებში რესპუბლიკელთა ნომინაციის მოპოვების წარუმატებელი მცდელობა. 1980 წელს გაუმართლა კიდეც და შემდგომ ჯიმი კარტერის დამარცხებით,69 წლის ასაკში აშშ-ის მე -40 პრეზიდენტი გახდა (1981-1989 წ). იგი აშშ-ის ისტორიაში ყველაზე ხნიერი პიროვნება იყო, ვინც პრეზიდენტის თანამდებობა დაიკავა.

პრეზიდენტის რანგში რეიგანმა ქვეყნის შიგნით ახალი პოლიტიკური და ეკონომიკური ინიციატივები წამოაყენა.მისი ეკონომიკური პოლიტიკა,რომელსაც რეიგანომიკას უწოდებდნენ,გულისხმობდა ბიზნესის რეგულაციის შემცირებას,ინფლაციის კონტროლს,სამთავრობო ხარჯების შემცირებას და გადასახადების შემცირებით ეკონომიკის ზრდის ტემპების სტიმულირებას.

რა ხდებოდა საგარეო პოლიტიკურ არენაზე?! რეიგანს ხომ საბჭოთა კავშირის ნგრევის პროცესის მნიშვნელოვან დამჩქარებლად მოიაზრებენ. რეიგანი ღრმად მოაზროვნე ინტელექტუალი არასდროს ყოფილა,მაგრამ იგი ზუსტად აცნობიერებდა,რომ ცოცხალ-მკვდარ მდგომარეობაში განმუხტვის შენარჩუნება მხოლოდ გაახანგრძლივებდა ’’ცივ ომს’’ მისი სიტყვებითვე: ’’თავზე თმებს არ დაიპუტავდა, თუკი განმუხტვა გარდაიცვლებოდა’’. თუმცა თავისი პრეზიდენტობის პირველ წლებში რეიგანი მაინც ცდილობდა მოსკოვთან დიალოგის გამართვას. მას გულწრფელად სჯეროდა, რომ პირადი ურთიერთობის საშუალებით იგი შეძლებდა ვაშინგტონისა და მოსკოვის ურთიერთობებში გარდატეხის შეტანას. სოლიდური ურთიერთობების დამყარება მან ვერც ბრეჟნევთან, ვერც ანდროპოვთან და ვერც ჩერნენკოსთან ვერ შეძლო, რადგან საბჭოთა ლიდერები ერთიმეორის მიყოლებით გარდაიცვალნენ. რეიგანს ამაზე ირონიულადაც უთქვამს: ’’აბა რა ჩემი ბრალია, თუ ისინი ჩემს ირგვლივ თვითონ კვდებიანო’’. რეიგანმა მისი წინამორბედი კარტერის მიერ შემოღებული ემბარგოც კი გააუქმა სსრკს-თვის ხორბლის მიყიდვის თაობაზე, მაგრამ ამავდროულად მას მიაჩნდა, რომ დასავლეთი სსრკ სთან სავაჭრო-ეკონომიკურ ურთიერთობებზე არანაირად არ უნდა ყოფილიყო დამოკიდებული.
რეიგანი მალე დარწმუნდა, რომ მეგობრული ურთიერთობების წარმოება მოსკოვის მისამართით დროის კარგვა იყო. რეიგანის დავალებით იწყება უსაფრთხოების ახალი დოქტრინის შემუშავება, რომელიც მიზნად ისახავს საბჭოთა ექსპანსიონიზმის არა მხოლოდ შეკავებას, არამედ მის უკუქცევას. რეიგანი იღებს გადაწყვეტილებას მკაცრი პასუხი გასცეს საბჭოთა გამოწვევას ყველგან,მსოფლიოს ნებისმიერ კუთხეში. პრეზიდენტი არწმუნებს კონგრესს, რომ საჭიროა ავღანელი მუჯაჰედებისთვის დახმარების გაზრდა. მალე მუჯაჰედები მზარდ წინააღმდეგობას გაუწევენ საბჭოთა ჯარს. მათ გაუჩნდებათ ’’სტინგერები’’,რომლებიც შიშის ზარს სცემენ საბჭოთა ავიაციას. 1983 წლის მარტში აშშ-მა სამხედრო ინტერვენცია განახორციელა კარიბის კუნძულ გრენადაზე, სადაც შეიარაღებული გადატრიალების გზით 1979 წელს ხელისუფლებაში მორის ბიშოფის მარქსისტული მთავრობა მოვიდა. ამ კუნძულზე საბჭოთა ბულგარელებმა, ჩრდილო კორეელმა სპეციალისტებმა, დაიწყეს სამხედრო-საჰაერო ბაზის მშენებლობა. 1983 წლისთვის გრენადაში 700 მდე კუბელი სამხედრო იმყოფებოდა. გრენადაში საბჭოთა ინტერვენცია მკაცრად გააკრიტიკეს არა მხოლოდ საბჭოთა ბანაკის ქვეყნებში, არამედ მოკავშირეებმაც, მათ შორის ბრიტანეთმა და კანადამ. მიუხედავად ამისა, რეიგანი კვლავ ადასტურებდა თავის პოლიტიკურ ნებას, არ დაეშვა კომუნიზმის შემდგომი გავრცელება.
აშშ-ს დახმარებით გაძლიერდა ნიკარაგუის მარქსისტული რეჟიმის შეიარაღებული ოპოზიცია. საბოლოოდ მათ აიძულეს ხელისუფლებას ჩაეტარებინა თავისუფალი არჩევნები და გაიმარჯვეს კიდეც. ვაშინგტონის დახმარებით ანგოლაში გაძლიერდა ოპოზიციური ’’უნიტა’’, რამდენიმე წლის შემდეგ კი დაიწყება კუბის სამხედრო ნაწილების გაყვანა ამ ქვეყნიდან. 1983 წლის აპრილში დასავლეთ ბერლინში ტერორისტებმა დისკოთეკა ააფეთქეს, რის შედეგადაც ამერიკელი სამხედროები დაიღუპნენ. აშშ-ს სპეცსამსახურებმა დაადგინეს, რომ ამის უკან ლიბიის ლიდერი მუამერ კადაფი იდგა. რეიგანის განკარგულებით რამდენიმე დღეში აშშ-მა სარაკეტო დარტყმებით გაანადგურა ლიბიის სტრატეგიული ობიექტები, მათ შორის კადაფის რეზიდენცია. ამ ინციდენტსაც მრავალი კრიტიკა მოჰყვა.

რეიგანის დოქტრინას იდეოლოგიური მიზანმიმართულება სჭირდებოდა, რაც აშკარად გამოიკვეთა მის მიერ 1982 წელს ინგლისის პარლამენტში წარმოთქმულ სიტყვაში. პრეზიდენტის სიტყვა თავისი სულისკვეთებით გავდა ჩერჩილის 1946 წელს წარმოთქმულ ’’ფულტონის სიტყვას’’. ახლა რეიგანი აგრძელებდა ჩერჩილის საქმეს. ’’კარლ მარქსი სწორი იყო. ჩვენ მართლაც მომსწრენი ვართ დიდი რევოლუციური კრიზისისა. მაგრამ კრიზისს ადგილი აქვს არა დასავლეთში, არამედ საბჭოთა კავშირში, ქვეყანაში,რომელიც ისტორიის დინების წინააღმდეგ მიდის. უარყოფს ადამიანის თავისუფლებასა და ღირსებას და ამასთანავე ვერ კვებავს თავის მოქალაქეებს’’. იმავე 1983 წელს რეიგანი სიტყვით გამოვიდა ევანგელისტთა ეროვნულ ასოციაციაში და საბჭოთა კავშირს ბოროტების იმპერია უწოდა.

აშშ იწყებდა ფრონტალურ შეტევას საბჭოთა იმპერიაზე. შეტევის მთავარ მიმართულებად რეიგანმა აშშ-ის სამხედრო პოტენციალის თვისობრივი გაძლიერება შეარჩია. პრეზიდენტის ინიციატივით კონგრესმა მნიშვნელოვნად გაზარდა სამხედრო ხარჯები. 1985 წლისთვის პენტაგონის ბიუჯეტი 1980 წელთან შედარებით ორჯერ გაიზარდა. რეიგანმა განაახლა კარტერის პრეზიდენტობის პერიოდში შეჩერებული პროექტები ე.წ ძლიერი რადიაციის იარაღისა და ახალი B-1 ბომბდამშენის შესაქმნელად. დაიწყო მუშაობა MX ტიპის საკონტინენტთაშორისო ბალისტიკურ რაკეტებზე. რეიგანმა ფაქტობრივად შეაჩერა SALT -2 ხელშეკრულების რატიფიკაცია ამერიკის კონგრესში და აქცენტი სსრკ სთან სტრატეგიული შეიარაღების შემცირების შესახებ მოლაპარაკებების დაწყებაზე გადაიტანა (START). კრემლში დაასკვნეს,რომ რეიგანი საერთოდ უარს ამბობდა შეიარაღების კონტროლის პროცესზე. რეიგანმა შესთავაზა მოსკოვს ე.წ ნულოვანი ვარიანტი, რომლის მიხედვით სსრკ-ს უნდა დაეშალა თავისი ცნობილი SS-20 ტიპის რაკეტები, ხოლო აშშ საპასუხოდ უარს იტყოდა დასავლეთ ევროპაში ’’პერშინგის’’ საშუალო რადიუსის რაკეტების განთავსებაზე. კრემლმა ამ შეთავაზებაზე, რა თქმა უნდა, უარი თქვა. რეიგანმა მიიღო გადაწყვეტილება საშუალო რადიუსის რაკეტების დასავლეთ ევროპაში განთავსების თაობაზე და ამ თემაზე ევროპის ლიდერებთან დაიწყო მოლაპარაკებები. დე გოლის საფრანგეთმა და ასევე დასავლეთ გერმანიამ თანხმობა განაცხადეს. ტეტჩერის ბრიტანეთმაც ერთ-ერთმა პირველმა განაცხადა თანხმობა, მის ტერიტორიაზე ’’პერშინგის’’ განთავსებასთან დაკავშირებით. 1892 წლის აპრილში არგენტინის სამხედრო ხუნტამ ჯარი გადასხა ფოლკლენდის კუნძულებზე, რომელიც დიდი ბრიტანეთის სადავო ტერიტორიად ითვლებოდა ატლანტიკის ოკეანეში. ბრიტანეთის საზღვაო-სამხედრო ფლოტმა სულ რამდენიმე დღეში სასტიკად დაამარცხა რიცხობრივად უპირატესი არგენტინის ჯარი. ეს გამარჯვებაც,ტეტჩერთან ერთად, რეიგანის წარმატებადაც იქნა აღქმული.

ვაშინგტონის გამალებული შეიარაღების ინიციატივათა საპასუხოდ მოსკოვმა 1983 წ. 22 ნოემბერს დატოვა აშშ სთან შეიარაღების კონტროლის თაობაზე მოლაპარაკების პროცესი.

კრემლს წინ ელოდა ყველაზე დიდი ’’სიურპრიზი’’ რეიგანისგან. ეს იყო SDI-სტრატეგიული თავდაცვის ინიციატივა. იგი გულისხმობდა კოსმოსურ სივრცეში ისეთი თავდაცვითი სისტემის დაყენებას, რომელიც ჰაერში გაანადგურებდა მოწინააღმდეგის ბალისტიკურ რაკეტებს, ანუ აშშ იწყებდა ფიქრს ისეთი კოსმოსური ’’ფარის’’ შექმნაზე, რომელიც არაეფექტურს გახდიდა ნებისმიერ ’’ხანჯალს’’, რაოდენ დიდიც არ უნდა ყოფილიყო ის. ასეთი ორიგინალური ტექნოლოგიური მიკვლევით ინგრეოდა სსრკ-ს ისტორიული მონაპოვარი-სტრატეგიული პარიტეტი აშშ-სთან. სსრკ-ს აღარ შესწევდა უნარი ამ უძვირესი პროექტისთვის წინააღმდეგობა გაეწია. სსრკ-ში ამტკიცებდნენ, რომ ამერიკა ომისთვის ემზადებოდა, ამის თქმის საბაბს ისიც იძლეოდა, რომ 1983 წელს ნატოს წევრებმა ჩაატარეს ფართომასშტაბიანი სამხედრო წვრთნები დასავლეთ ევროპაში. სსრკ-ში სერიოზულად შფოთავდნენ SDI ს გამო. დაიწყო მოძრაობა ლოზუნგით: ’’არა ვარსკვლავურ ომს’’. მრავალათასიანი დემონსტრაციები იმართებოდა სხვადასხვა ქალაქებში…

საბჭოთა კავშირი,იმპერია რომელში შემავალ სხვადასხვა ხალხსაც აერთიანებდათ მხოლოდ უტოპიური იდეოლოგია და ცენტრალურად დაგეგმილი, ნგრევის პირას მისული ეკონომიკა, ადრე თუ გვიან აუცილებლად დაინგრეოდა… რონალდ რეიგანი კი იყო ადამიანი, რომელმაც ბოროტების იმპერიის ნგრევის დაჩქარებაში ფასდაუდებელი წვლილი შეიტანა. რეიგანი არის ყველა პოპულარული აშშ პრეზიდენტი ყველა გამოკითხვის მიხედვით. რეიგანს მიღებული აქვს უამრავი ჯილდო. დაწესდა მისი სახელობის ჯილდოები და ბევრ ორგანიზაციას, შენობას, ცენტრს ეწოდა მისი სახელი. ჟურნალ „თაიმის“ მიხედვით, რეიგანი არის მსოფლიოს მე–20 საუკუნის 100 ყველაზე მნიშვნელოვანი ადამიანთა რიცხვში.

1981 წ. 30 მარტს, რეიგანზე მოხდა თავდასხმა და სასწრაფო ოპერაცია დაჭირდა ფილტვზე. ოპერაციამდე მან ქირურგებს ხუმრობით ჰკითხა: „იმედი მაქვს, რესპუბლიკელები ხართ“. ჯოზეფ ჯორდანომ უპასუხა: „დღეს, ბატონო პრეზიდენტო, ჩვენ ყველა რესპუბლიკელები ვართ“.

რეიგანმა პრეზიდენტის თანამდებობა 1989 წელს დატოვა. 1994 წელს მას ალცეიმერის დაავადების დიაგნოზი დაუსვეს. იგი 2004 წელს, 93 წლის ასაკში, გარდაიცვალა. რეიგანი აშშ-ის ერთ-ერთ წარმატებულ პრეზიდენტად მიიჩნევა.

რეიგანმა დაწერა ორი ავტობიოგრაფიული წიგნი (Where’s the Rest of Me? (1965, updated in 1981), An American Life (1990). პრეზიდენტობისას ის აწარმოებდა დღიურს, სადაც ის აღწერდა ყოველ დღეს, წერდა კომენტარებს და თავის მოსაზრებებს მოვლენების შესახებ. დღიურები 2007 წ. გამოქვეყნდა და იქცა ბესტსელერად.

წყარო: burusi.wordpress.com

მსგავსი ამბები

იხილეთ ასევე
Close
Back to top button