ნეიტრონული ვარსკვლავი – ვარსკვლავური ნარჩენის ერთ-ერთი ტიპი, რომელიც წარმოიქმნება მასიური ვარსკვლავის გრავიტაციული კოლაფსისას…
გრავიტაციული კოლაფსი კი ხდება II, Ib ან Ic ტიპის ზეახლის მოვლენის დროს. ნეიტრონული ვარსკვლავები თითქმის მთლიანად ნეიტრონებს შეიცავენ. ნეიტრონები კი, მოგეხსენებათ, სუბატომური ნაწილაკები არიან და ელექტრული მუხტი არ გააჩნიათ, ხოლო მათი მასა ოდნავ აღემატება პროტონების მასას.
ტიპური ნეიტრონული ვარსკვლავის მასა არის 1,4-სა და 3,2 მზის მასას შორის (იხილეთ ჩანდრასეკარის ზღვარი), ხოლო ამ მასის შესაბამისი რადიუსი დაახლოებით 12 კილომეტრია, თუ მდგომარეობის აკმალ-პანდარიპანდე-რეივენჰოლის განტოლებას (Akmal–Pandharipande–Ravenhall equation of state (APR EOS)) გამოვიყენებთ. შედარებისთვის, მზის რადიუსი 60 000-ჯერ აღემატება ამას. ნეიტრონულ ვარსკვლავებს ზღვრული სიმკვრივე აქვთ, რომელსაც APR EOS-ი წინასწარმეტყველებს: 3,7×1017-დან 5.9×1017 კგ/სმ3 (ეს მზის სიმკვრივეზე 2.6×1014- 4.1×1014-ჯერ მეტია), რომელიც უახლოვდება ატომური ბირთვების სიმკვრივეს – 3×1017გრ/სმ3. ამ ობიექტის სიმკვრივე სხვადასხვაა ადგილების მიხედვით. მაგალითად, ქერქში 1×109კგ/სმ3-ია, ხოლო სიღრმეში უფრო იზრდება – 6×1017 ან 8×1017 კგ/სმ3-ია (ატომურ ბირთვებზე მკვრივი). უკეთ რომ გაიგოთ, რა სიმკვირვესთან გვაქვს საქმე, წარმოიდგინეთ პაწაწინა ქვიშის მარცვალში მატერია ისეა ჩაპრესილი, რომ მას ბოინგ 747-ის მასა აქვს, ან კიდევ მთლიანი მოსახლეობის მასა ჩაპრესილია შაქრის კუბში.
ზოგადად, კომპაქტური ვარსკვლავები, რომელთა მასაც 1,44 მზის მასაა – ჩანდასეკარის ზღვარი – თეთრი ჯუჯები არიან, ხოლო 2-3 მზის მასის (ტოლმენ-ოპენჰაიმერ-ვოლკოფის ზღვარი) ვარსკვლავმა შესაძლოა კვარკული ვარსკვლავი წარმოქმნას. თუმცა, ეს ჯერ გაურკვეველია. გრავიტაციული კოლაფსი ჩვეულებრივ მოხდება ნებისმიერ კომპაქტურ ვარსკვლავზე, რომლის მასა 10-25 მზის მასაა და წარმოიქმნება შავი ხვრელი. ზოგი ნეიტრონული ვარსკვლავი ძალიან სწრაფად ბრუნავს და ასხივებენ ელექტრომაგნიტურ რადიაციას, როგორც პულსარები.
წყარო : http://ka.wikipedia.org
