ფილების ტექტონიკა და დედამიწის იერსახის ცვლილება
ფილების ტექტონიკა არის თანამედროვე გეოლოგიური თეორია ლითოსფეროს მოძრაობის შესახებ, რომლის თანახმადაც დედამიწის ქერქი შედგება ფილებისაგან, რომლებიც ერთმანეთის მიმართ მუდმივ მოძრაობაში იმყოფებიან. ამასთანავე სპრედინგის (ოკეანის ფსკერის გაწევა) შედეგად წარმოიქმნება ახალი ოკეანური ქერქი, ხოლო ძველი სუბდუქციის ზონის მიერ შთაინთქმება.
ოკეანური ფილების მოძრაობის შესახებ აზრი პირველად გამოთქვა გერმანელმა გეოლოგმა და მეტეოროლოგმა ალფრედ ვეგენერმა 1920-იან წლებში. თავდაპირველად ეს ვერსია უარყოფილ იქნა. 1960-იან წლებში მას შემდეგ რაც მოხდა ოკეანის ფსკერის დეტალური გამოკვლევა დადასტურდა, რომ ხდება ოკენური ქერქის გაფართოება და ერთი ოკეანური ქერქის ჩასვლა მეორის ქვეშ. ამ მონაცემებისა და ვეგენერის თეორიის გაერთიანებით ჩამოყალიბდა თამანედროვე თეორია ფილების ტექტონიკის შესახებ.
ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ფილების ტექტონიკამ მნიშვნელოვანი ცვლილებები განიცადა. იმ რეგიონებში სადაც ფილები ერთმანეთისკენ მოძრაობენ წარმოიქმნება მთათა სისტემები. ამის თვალსაჩინო მაგალითია ჰიმალაები, კავკასიონი, ანდები და ა.შ, ხოლო იქ სადაც ერთმანეთს შორდება წარმოიქმნება ვულკანები.
მეცნიერებმა ფილების ტექტონიკის თეორიის საშუალებით დაადგინეს, რომ დიდი ხნის წინ დედამიწაზე არსებობდა ერთი მთლიანი კონტინენტი პანგეა, რომელიც შემდეგ დაიშალა და დღეს მას ჩვენთვის კარგად ნაცნობი სახე აქვს. ყველაზე თვალსაჩინო მაგალითი იმისა, რომ ერთ დროს ყველა კონტინენტი ერთად იყო არის სამხრეთ ამერიკის აღმოსავლეთი ნაწილი და აფრიკის დასავლეთი ნაწილი. თუ ამ ორ კონტინენტს კარგად დავააკვირდებით მაშინ ადვილი შესამჩნევია, რომ მათი ეს ორი საზღვარი თითქმის იდეალურად ჯდება ერთმანეთში. ასევე კუნძული მადაგასკარიც რომელიც თითქოს ეხლახანს გამოეყო აფრიკას. სხვა კონტინენტებს დრეისათვის ესეთი მკვეთრი ნიშნები უკვე აღარ აღენიშნება რადგან დროთა განმავლობაში მათ დიდი ტრანსფორმაცია განიცადეს.
დღეისათვის არსებული ძირითადი ფილები შემდეგია: ევრაზიის ფილა, აფრიკის ფილა, ჩრდილოეთ ამერიკის ფილა, სამხრეთ ამერიკის ფილა, წყნარი ოკეანის ფილა, ავსტრალიის ფილა, ანტარქტიდის ფილა, არაბეთის ფილა, ინდოეთის ფილა, კარიბის ფილა, ნასკას ფილა, სკორიის ფილა და ფილიპინების ფილა.
სწორედ ფილების ტექტონიკის გამო ხდება მიწისძვრები. ამ მხრივ გამოირჩევა წყნარი ოკეანის რეგიონი რომელიც ე.წ. ცეცხლოვან რკალში მდებარეობს. ბოლო წლების განმავლობაში ფილების გადაადგილებით შედეგად რამდენიმე ძლიერი მიწისძვრა მოხდა, საიდანაც აღსანიშნავია 2004 წელს ინდოეთის ოკეანეში მომხდარი 9.3 მაგნიტუდის სიმძლავრის მიწისძვრა (მსცვერპლი 280,000 კაცი), 2010 წლის ჰაიტის 7.0 მაგნიტუდის სიმძლავრის მიწისძვრა (მსხვერპლი 316,000 კაცი) და 2011 წლის იაპონიის 9.0 მაგნიტუდის სიმძლავრის მიწისძვრა (მსხვერპლი 15,878 კაცი).