არქივი

დიდი კატები

954f0e1750a5

ე.წ. დიდი კატები ცხოველთა სამყაროს ყველაზე სწრაფი და სასტიკი წარმომადგენლები არიან. ნადირობისას მათი ძირითადი უპირატესობა სისწრაფეა…

928070e52f38

დიდი კატების 6 სახეობა არსებობს. ამათგან ლომი, ვეფხვი, ლეოპარდი (ჯიქი) და თეთრი ლეოპარდი პანთერათა ჯგუფს მიეკუთვნებიან, ხოლო გეპარდი (ავაზა) განსხვავებული ქვეჯგუფისაა. დიდი კატების ოჯახს ხშირად ე.წ. ხალებიან ლეოპარდსაც მიაკუთვნებენ, თუმცა იგი არ ენათესავება ამ ოჯახის არც ერთ წარმომადგენელს. დიდი კატები ბინადრობენ აზიასა და აფრიკაში. გამონაკლისს წარმოადგენს მხოლოდ იაგუარი, რომელიც გვხვდება ცენტრალურ და სამხრეთ ამერიკასა და აშშ-ის სამხრეთ-დასავლეთში.
დედამიწაზე კატები 25 მილიონ წელიწადზე მეტხანს ბინადრობენ. ყველაზე უძველესი და ცნობილი კატის სახეობა იყო ე.წ. ხმალკბილა ვეფხვი, რომლის ეჭვები 20 სანტიმეტრს აღწევდა. ამ მტავებლის ძირითადი უპირატესობა – ბასრი კბილები, მას საშუალებას აძლედა უდიდეს ცხოველებზე ენადირა.

4167680c99e7

დიდი კატები ერთმანეთისაგან სხვადასხვა თვისებებით განსხვავდებიან. მაგალითად, ლომების ვეფხვების და ლეოპარდებისათვის დამახასიათებელია ღრიალი, ხოლო იაგურებს, თეთრ ლეოპარდებსა და გეპარდებს ეს თვისება არ ახასიათებთ. დიდი კატების უმრავლესობა საკვებს მწოლიარე მდგომარეობაში მიირთმევს, გამონაკლისს წარმოადგენს თეთრი ლეოპარდი, რომელიც სადილისას მხოლოდ თავს ხრის. ყველა დიდ კატას, გეპარდის გარდა, აქვს ჩამალული ბრჭყალები.
დიდი კატები მტაცებელი მხეცები არიან, ამიტომ ნადირობა მათი გადარჩენის ერთ-ერთი პირობაა. ისინი მსხვერპლს უმთავრესად უსაფრდებიან ან ეპარებიან, შემდეგ კი თავს ესხმიან. მას შემდეგ რაც კატა ნადავლს დაიჭერს, ყბაში იგდებს და ელვისებურად ამტვრევს კისერს, ზოგიერთ შემთხვევაში კი ახრჩობს. დიდი კატების უმრავლესობა მარტო ნადირობს, გამონაკლისს ლომები წარმოადგენენ: ისინი ჯგუფურად ნადირობენ, ერთი ან ორი ლომი მისდევს არჩეულ მსხვერპლს და მოტყუებით მიჰყავს იმ ადგილამდე, სადაც ლომთა ჯგუფია ჩასაფრებული. ჯგუფური ნადირობა მეტად წარმატებული სტრატეგიაა.

3d5b5a68ba14

სხვა დიდი კატებისგან განსხვავეით, ლომები ცხოვრობენ ოჯახებად, ე.წ. პრაიდებად, რომელიც ითვლის, დაახლოებით, 12 ძუ ლომს და 5-6 ხვად ლომს. ოჯახს მართავს ყველაზე დიდი და ძლიერი ლომი. ხვადი ლომი ბევრად დიდია ძუზე და მისგან განსხვავებით, აქვს სქელი და ხშირი ფაფარი. იმის გარდა, რომ ფაფარი ლომს მეტად შთამბეჭდავ იერს აძელვს, იგი ასევე იცავს კისრის ნაწილს მტერთან შეტაკების დროს. მონადირის მოვალეობები ძუ ლომებს აკისრიათ, რადგან ისინი ხვად ლომებზე მეტად სწრაფები არიან. ლომები იკვებებიან როგორც დიდი ცხოველებით, ასევე თაგვით ან გველით.
ძუ ლომი, როგორც წესი აჩენს 3-4 ბოკვერს, რომელთა აღზრდაზე მთელი ოჯახის ძუები ზრუნავენ. დაახლოებით, სამი თვის ლომის ბოკვრები ხორცის ჭამას იწყებენ, თუმცა მომდევნო სამი თვის განმავლობაში განაგრძობენ ოჯახის წევრი რომელიმე ძუს რძით გამოკვებას.

3e5dbec03560

^თეთრი ვეფხვი დიდი კატების ყველაზე იშვიათი წარმომადგენელია. მას ვხვდებით მხოლოდ ინდოეთში. იგი გამოირჩევა თეთრ ბეწვზე შავი ზოლებითა და ზიცფერი თვალებით. ბუნებაში არსებობენ აგრეთვე ალბინოსი ვეფხვები — მტაცებლები, რომელთაც არც ერთი ფერის პიგმენტი არ გააჩნიათ —- მათი ბეწვი წმინდა თეთრი ფერისაა, ხოლო თვალები ვარდისფერია.

566f54fbaf30

^ გასაოცარი ზოლებიანი ბეწვის საფარი საუკეთესო შენიღბვას წარმოადგენს მონადირე ვეფხვისათვის.  ვეფხვი ნადირობს შებინდებისას ან გვიან ღამით, როდესაც ხილვადობა ნაკლებია.

29d3bb389f16

^ იაგუარი ბინადრობს ხშირ ტყეებში. ნადირობს ეულად. მოსი ნანადირევი მრავალფეროვანია. საკვებად მიირთმევს როგორც ირმის ხორცს, ასევე ბაყაყისას. მრისხანედ იცავს თავის კუთვნილ ტერიტორიას სხვა იაგუარებისაგან.

d5b7c762f368

^ საკვების მოპოვების შემდეგ ლეოპარდი მუდამ  მეტოქეობს სხვა დიდ კატებთან. იგი ჩინებული მცოცავია. ის მსხვერპლს მაღალ ღეებზე მიათრევს სხვა მტაცებლებისაგან დასაცავად.

უდიდესი კატები:

კატისებრთა ოჯახის ყველაზე დიდი წწარმომადგენელი არის ვეფხვი. ვეფხვის რამდენიმე ქვესახეობა არსებობს და თითოეული მათგანი, თავის მხრივ, ძალიან საშიშია. ყველაზე დიდ ვეფხვად ითვლება ციმბირული ვეფხვი, რომლის წონა 300 კილოგრამს აღწევს. იგი ბინადრობს რუსეთის უკიდურეს ჩრდილოეთში, სადაც ძალიან ცივი კლიმატია, ამიტომ მას კანქვეშ ცხიმის სპეციალური ფენა აქვს, რომელიც იცავს ვეფხვს ზამთრის სუსხისაგან. რუსეთის უკიდურეს ჩრდილოეთში, მკაცრი კლიმატური პირობების გამო, ძალიან ცოტა საკვები მოიპოვება, ამიტომ ვეფხვს მის მოსაძიებლად დიდი მანძილის გავლა უწევს. ციმბირული ვეფხვის განსაკუთრებულად სქელი ბეწვის სადარი მოწითალო-მოყვითალო ფერისაა და ოდნავ უფრო ღია, ვიდრე სხვა ვეფხვებისა; ამასთანავე მასში ჭარბობს თეთრი ფერი, რაც ეხმარება ვეფხვს როდესაც იგი თოვლში ჩასაფრებას ცდილობს.

4e8bd123fefd

ყველაზე გავრცელებული და ცნობილი ვეფხვის სახეობაა ინდური, ანუ ბენგალური ვეფხვი. ხვადი ვეფხვები ხშირ შემთხვევაში მარტო ბინადრობენ, ძუ ვეფხვებს კი ურჩევნიათ ხვადებთან, ან სხვა მდედრ ვეფხვებთან ერთად ცხოვრება. ისევე, როგორც სხვა დიდი კატები, ვეფხვებიც თავიანთი კუთვნილი ტერიტორიის საზღვრებს საკუთარი შარდით ნიშნავენ.
ვეფხვები ძალიან ძლიერი მტაცებლები არიან და შეუძლიათ მასზე დიდი ნადირის დამარცხება. მას შემდეგ, როცა მოკლავს თავის მსხვერპლს, ვეფხვი მიათრევს გვამს მიყრუებულ ადგილზე, ძირითადად წყალთან ახლოს და იქ იკვებება. თუ მსხვერპლი საკმაოდ დიდია, ვეფხვს ის რამდენიმე დღე ეყოფა. ვეფხვი ნანადირევის ნარჩენებს ფოთლებით ფარავს და იცავს მას. ნადირობა ძალიან დამღლელი პროცესია, ამიტომ ვეფხვი დიდ დროს უთმობს დასვენებას. ვეფხვები რამით ნადირობენ, ისინი იმალებიან მაღალ ბალახებში და სიბნელეში უეცრად ესხმიან თავს მსხვერპლს. შებინდებისას და განთიადზე ვეფხვები თავს იწესრიგებენ: შინაური კატის მსგავსად, ისინიც ენით ილოკავენ ბეწვს და ასუფთავებენ, ვეფხვებს ძალიან უყვართ წყალი და დიდ დროს უთმოენ მდინარეებსა თუ ტბებში ცურვას.

ფარული მონადირეები:

ლეოპარდი დიდი კატების ყველაზე ფართოდ გავრცელებული სახეობაა. მას კარგად აქვს განვითარებული გარემო პირობებთან ადაპტაციის უნარი. ლეობარდი ერთ-ერთი ყველაზე კოხტა და მოხდენილი ცხოველია. მისი სხეული ზალიან მოქნილია. ლეოპარდს ლამაზად შეფერილი, ხალებიანი ბეწვი ფარავს. ასევე საინტერესოა ის ფაქტი, რომ ხალები მის ვეწვზე ისეთივე ინდივიდუალურია, როგორიც ადამიანი თითის ანაბეჭდები. ასევე არსებობს შავი ლეოპარდი, რომელიც ცნობილია როგორც შავი პანთერა. მასაც ახასიათებს ხალებიანი საფარი, თუმცა ამ ხალების დანახვა ძალზე რთულია. შავი ლეოპარდი ბინადრობს სამხრეთ-აღმოსავლეთ აძიის ტყეებში, სადაც მუქი შეფერილობა მას საუკეთესო შენიღბვის შესაძლებლობას უქმნის. შავი ლეპარდი მეტად აგრესიულია სხვა ლეოპარდებთან შედარებით.

a7029fbe2023

ლეოპარდი ყველაზე მალული დიდი კატაა, მისი კვალის მიგნება თითქმის შეუძლებელია. როგორც ძუ, ასევე ხვადი ლეოპარდები ძალიან სასტიკნი არიან. ლეოპარდებს ყველაზე მრავალფეროვანი საკვები აქვთ. მაღი მსხვეპრლის რიცხვს მიეკუთვნება როგორც ქურციკი, ტურა და სირაქლემა, ასევე — კუ. ლეოპარდს ხშირად ნახავთ ხის ტოტზე გაშხლართულს, ან ტყის მიყრუებულ ადგილას მძინარეს, რადგან დასვენებას იგი დიდ დროს უთმობს.
ბუნებაში არსებობს ე.წ. თეთრი (თოვლის) ლეოპარდი, რომელიც ბინადრობს 3000-4000 მეტრის სიმაღლის კლდეებზე, განსაკუთრებულად ცივ კლიმატურ პირობებში. ზამთარში იგი ჩამოდის შედარებით დაბალ სიმაღლეზე. თეთრი ლეოპარდი ღამით ნადირობს. მას აქვს გრძელი წინა თათები, მოკლე უკანა თათები და ძლიერი გულმკერდი, რაც მას კლდიდან კლდეზე ხტომის დროს ეხმარება. თეთრ ლეოპარდს ასევე განსაკუთრებულად გრძელი კუდი აქვს, რაც წონასწორობის შენარჩუნებას უწყობს ხელს.

6161513c1c43

ე.წ. ლაქებიანი ლეოპარდი თავისი აგებულებით ძალიან წააგავს სხვა დიდ კატებს, ყველაზე მეტად კი ლეოპარდს, თუმცა იგი არ ენათესავება არც ერთ მათგანს. მეცნიერები მიიჩნევენ, რომ ლაქებიანი ლეოპარდი ერთგვარი დამაკავშირებელი რგოლია დიდ და მცირე კატებს შორის, ისევე, როგორც ოცელოტი.
დიდი კატების ყველაზე იშვიათი წარმომადგენელია იაგუარი, რომელიც ცენტრალური და სამხრეთ ამერიკის ტროპიკულ ტყეებში ბინადრობს. ბეწვის საფარით იგი ძალიან წააგავს ლეოპარდს. ნადირობისას მისი მთაგვაარი უპირატესობა მოთმინებაა. იაგუარი იკვებება ტროპიკული ტყეების სხვადასხვა მობინადრეებით. იაგუარის ნაკბენი განსაკუთრებულად სასტიკია. მისი ზედა და ქვედა ყბების განსაკუტრებული აგებულება საშუალებას აძლევს იაგუარს ჩაკბიჩოს, დაანაკუწოს და დაღეჭოს მსხვერპლი ძვლებიანად. სხვა დიდი კატების მსგავსად, იაგუარიც შებინდებისას ნადირობს. მსხვერპლის ძებნაში იგი ასობით კილომეტრს გადის.

a68ff070101f

გეპარდი, ანუ ავაზა მსოფლიოში ყველაზე სწრაფი ძუძუმწოვარია. მისი ჩვეულებრივი სირბილის სიჩქარე 80 კმ/სთ-ია. ხოლო მსხვერპლის დევნისას სიწრაფე 112 კმ/სთ-ში აღწევს, თუმცა გეპარდს ამგვარი სიჩქარის ხანგრძლივად შენარჩუნება არ შეუძლია. იგი ნახტომში იჭერს მსხვერპლს. დიდი ზომის ნადირს ავაზა ბრჭყალებით განგმირავს გვერდიდან ან უკნიდან, ხოლო მას შემდეგ, რაც მსხვერპლი ძირს ეცემა, იგი ტელში სწვდება, ანწევრებს გვამს და ერთიანად ხარბად შთანთქავს.
ავაზა მხოლოდ თავისივე ნანადირევს მიირთმევს. ამასთანავე იგი უხმოდ დაუთმობს თავის მსხვერპლს მასზე უფრო დიდი ზომის კატებს.
ლეკვი გეპარდები ძლიერ უსუსურნი არიან, რის გამოც ისინი ხშირად სხვა მტაცებლების მსხვერპლი ხდებიან. ხშირად გეპარდის ლეკვები საფრთხეში საკუთარი ოჯახის წარმომადგენლები აყენებენ : დაწყვილების პერიოდში მამალი გეპარდი დედალს ტყვეობაში ამყოფებს, რის გამოც ძუ გეპარდს არ აქვს საშუალება გამოკვებოს თავისი ლეკვები. ასეთ შემთხვევაში პატარები ხშირად შიმშილით იხოცებიან.

მომაკვდავი ჯიში:

მოზარდი იაგუარებისათვის ბუნაბაში არც ერთი ცხოველი საფრთხეს არ წარმოადგენს, გარდა გიგანტური ანაკონდისა. იაგუარს საფრთხეს მხოლოდ ადამიანი უქმნის. სამხრეთ ამერიკის ტროპიკულ ტყეებში, სადაც იაგუარი ბინადრობს, ადამიანებს სჩვევიათ დროდადრო მისი დახოცვა, თუმცა უმეტესი ნაწილი დიდი კატების ამ წარმომადგენელს პატივს სცემს და მის ასაფრთხოებას უზრუნველყოფს.
მიუხედავად ამისა, იაგუარების რიცხვი მაინც კლებულობს. ამ მტაცებლის ძვირფასი და ულამაზესი ბეწვი მონადირეთა ყურადღებას იპყრობს. მართალია, დღეისათვის იაგუარებზე ნადირობა კანონით აკრძალულია, მაგრამ ბრაკონიერობა მაინც ხშირია. ასევე სწრაფი ტემპით ნადგურდება იაგუარების თავშესაფარი ტყიანი ადგილები.

P.S. ეს ჩემი პირველი პოსტია, მთელი საათი ვწერდი ხელები და თვალები დამეღალა და იმედია ტყუილად არ ვიწვალე!

მსგავსი ამბები

Back to top button