შოთა რუსთაველის სახელობის თეატრი. თეატრი რომელსაც პატარა ისტორია ნადვილად არ აქვს… ინტერნეტში ვეძებდი ამის შესახებ ინფორმაციებს და მივაგენი რაღაც-რაღაცეებს და მინდა რომ თქვენთვისაც გახდეს ცნობილი ,თუ როგორ დაიწყო ეს ყველაფერი … და სადაც მისვლა მე პირადად ძალიან მსიამოვნებს…
თეატრის შენობის პროექტის ავტორები არიან საგუბერნიო ინჟინერი კორნელი ტატიშჩევი და თბილისის საქალაქო არქიტექტორი ალექსანდრე შიმკევიჩი. მშენებლობა ,,ისაი პიტოევისა და ამხანაგობის” სავაჭრო სახლმა ითავა. თეატრის საძირკველი 1898 წლის 18 ნოემბერს გაიჭრა. 1901 წლის 7 თებერვალს გაზეთი ,,ივერია” იუწყებოდა: ,,6 თებერვალს, ნაშუადღევს 2 საათზე აკურთხეს გოლოვინის პროსპექტზედ ახლად აგებული დიდი შენობა ტფილისის საარტისტო საზოგადოებისა”. შიმკევიჩმა და ტატიშჩევმა გამოიყენეს გვიანდელი ბაროკოს ფორმები და მოტივები, როკოკოს სტილის ორნამენტიკა. თავდაპირველად შენობას მრავალფუნქციური დანიშნულება ჰქონდა და თეატრალური საზოგადოების საკლუბო ნაგებობას წარმოადგენდა. პირველ სართულზე განთავსებული იყო მაყურებელთა ხოლო მეორეზე _ სააღლუმო (საკონცერტო) დარბაზი და საკლუბო სათავსოები. სარდაფი რესტორან ,,ანონას” ეკავა, რომელიც მოგვიანებით, 20-იან წლებში ,,ცისფერყანწელთა” კაფე-რესტორან ,,ქიმერიონად” გადაკეთდა. ,,ცისფერყანწელთა” თხოვნით კედლების მოხატვა თეატრის გამოჩენილმა მხატვარმა სერგეი სუდეიკინმა დაიწყო, მასთან ერთად მუშაობდნენ ლადო გუდიაშვილი, დავით კაკაბაძე, კირილე ზდანევიჩი და ზიგმუნდ (ზიგა) ვალიშევსკი, მოგვიანებით მათ მოსე და ირაკლი თოიძეები შეუერთდნენ. მხატვრობა გასული საუკუნის საბჭოთა პერიოდში ვანდალურად განადგურდა, გადაიღება. სამწუხაროდ, ფრესკების აღდგენა ნაწილობრივ მოხერხდა.
1949 წლის 9 ივნისს ხანძარმა თეატრის შენობა გაანადგურა, გადარჩა მხოლოდ რუსთაველის პროსპექტზე გამოსული ფასადი. ფოტოების მიხედვით შენობა ერთ წელიწადში აღადგინეს.
დროთა განმავლობაში გადაუდებელი გახდა შენობის კომპლექსური რეკონსტრუქცია (1982-87 წლები). სარესტავრაციო საქმეს სათავეში ჩაუდგა არქიტექტორი ოთარ ნახუცრიშვილი. თეატრის ფასადმა პირვანდელი სახე დაიბრუნა. მხატვარ-რესტავრატორ ამირან გოგლიძის ხელმძღვანელობით აღდგა ,,ქიმერიონის” ფრესკები.
ამჟამად თეატრს აქვს სამი უახლესი აპარატურით აღჭურვილი დარბაზი: დიდი (786 ადგილი), მცირე (263 ადგილი) და ექსპერიმენტული (182 ადგილი), ასევე კონფერენციებისა და სხვა სახის ღონისძიებებისათვის განკუთვნილი დიდი ,,სამეჯლისო დარბაზი”, ,,მცირე ფოიე” და ,,პატარა სასტუმრო ოთახი”.
თეატრში მოქმედებს მუზეუმი, რომლის საცავებში საინტერესო მასალები და ექსპონატებია დაცული.
თეატრის აღდგენა-რეკონსტრუქცია საბოლოოდ დასრულდა 2002-2005 წლებში.
მუზეუმი:
რუსთაველის თეატრის მუზეუმი ოფიციალურად 1932 წელს შეიქმნა . მისი პირველი გამგე და სულისჩამდგმელი თეატრის მსახიობი ია ქანთარია იყო. იგი წლების განმავლობაში აგროვებდა და ინახავდა იმ ისტორიულ მასალას, რომლის საფუძველზე შეიქმნა და შეივსო მუზეუმის ფონდები.
მუზეუმის ცხოვრება არასდროს ყოფილა მშვიდი, ქვეყნის ყველა ისტორიული მოვლენა მის არსებობაზე აისახა. მუზეუმს განადგურების საშიშროება გასული საუკუნის 30-იან წლებში დაემუქრა, სანდრო ახმეტელისა და მისი ,,ფაშისტური ჯგუფის” დაპატიმრების შემდეგ თეატრში გამოცხადდა შინსახკომის წარმომადგენელი, რომელმაც მოითხოვა ახმეტელთან და მსახიობებთან დაკავშირებული მასალის ფონდებიდან ამოღება და განადგურება. ბატონებმა პაპუნა წერეთელმა და ესტატე ბერიაშვილმა მომავალ თაობებს სიცოცხლის რისკის ფასად შემოუნახეს უნიკალური ისტორიული საგანძური, თეატრის ეზოში ძველი გაზეთებისა და უსარგებლო ქაღალდების კოცონი გააჩაღეს და მეორე დღეს “სამუზეუმო მასალის განადგურების აქტი” მთავრობის წარმომადგენელს ჩააბარეს. ბატონმა ესტატე ბერიაშვილმა თითოეული ფურცელი მალულად შინ გადაიტანა, 20 წელი რუდუნებით მოუარა და 1956 წელს მუზეუმს დაუბრუნა. მუზეუმმა ფუნქციონირება შეწყვიტა 1941-45 წლებში II მსოფლიო ომის დროს. კეთილშობილმა ადამიანებმა მუზეუმში დაცული ეროვნული საგანძური 1949 წლის ხანძარსაც გამოსტაცეს. მუზეუმი 90-იანი წლების თბილისის ომსაც გადაურჩა.
მუზეუმში მოქმედებს:
ხელნაწერთა განყოფილება (8 ათასი ერთეული) – (აკაკი წერეთლის უნიკალური ხელნაწერი პიესისა ,,გელა”, სარეპეტიციო ჩანაწერები ს. ახმეტელის სპექტაკლებისა ,,ლამარა”, ,,ანზორი”, ,,თეთნულდი” და სხვა).
ფოტო-ფონო განყოფილება – (35 ათასი ერთეული)
სახვითი განყოფილება (3 ათასი ერთეული) – (ლ. გუდიაშვილის, ე. ახვლედიანის, ი. გამრეკელის, ს. ქობულაძის, ს. ვირსალაძის, მ. მალაზონიას, გ. ალექსი-მესხიშვილის, სამეულის, მ. შველიძის, თ. ნინუასა და სხვათა ესკიზები).
სარეკლამო განყოფილება – აფიშები და პროგრამები გასული საუკუნის 20-იანი წლებიდან.
ბიბლიოთეკა (4 ათასი ერთეული, მათ შორის – რარიტეტები რუსულ, გერმანულ, ინგლისურ და ფრანგულ ენებზე).
მემორიალური ნივთები – (ალ. ახმეტელისა და თ. წულუკიძის და სხვათა)
საცნობარო განყოფილება – კატალოგი (რეპერტუარი, გასტროლები, მსახიობთა დატვირთვა, მხატვრები და რეჟისორები)
მუზეუმის ბაზაზე მოეწყო გამოფენები, დაიწერა სამეცნიერო ნაშრომები, გამოიცა რუსთაველის თეატრის შემოქმედებითი ცხოვრების ამსახველი ალბომები და წიგნები. მუზეუმის საცავებში დაცული ფონდები დღემდე მზარდია.
შოთა რუსთაველის სახელი “ქართული დრამის თეატრს” ოფიციალურად 1921 წლის 25 ნოემბერს მიენიჭა, მაგრამ რუსთაველის თეატრის ისტორია იწყება იმ დღიდან, როცა ილია ჭავჭავაძემ და აკაკი წერეთელმა რუსეთის იმპერიის ანტიქართული პოლიტიკით 1856 წელს დახურული ქართული პროფესიული თეატრის აღდგენა გადაწყვიტეს. სწორედ მათი თაოსნობით შეიქმნა დრამატული კომიტეტი, ჩამოყალიბდა დრამატული საზოგადოება.
1879 5 სექტემბერი – თეატრის დაარსების დღე.
პირველი სეზონი გაიხსნა ბარბალე ჯორჯაძის კომედიით ,,რას ვეძებდი და რა ვპოვე”.
ამავე წელს დაიდგა რ. ერისთავის ”ვოდევილი” რეჟ.: გ. თუმანიშვილი.
1883 წლის 16 თებერვალი – ქართულ სცენაზე პირველად დაიდგა შექსპირის “მეფე ლირი”, რეჟ.: ი. ჭავჭავაძე, ივ. მაჩაბელი, მ. ბებუთაშვილი
1925 წელს რუსთაველის თეატრში დაიდგა უ. შექსპირიის ,,ჰამლეტი”, რომლის პრემიერა შედგა 12 ნოემბერს
1966 წელი , რუსთაველის თეატრში დაიდგა მ. ელიოზიშვილის ,,ბებერი მეზურნეები”
დამდგმელი რეჟისორი: ა. ჩხარტიშვილი… /პრემიერა შედგა 1966 წლის 16 ივლისს
1975 წელი. სცენაზე დაიდგა ბ. ბრეჰტის “კავკასიური ცარცის წრე”
მთარგმნელები: ძმები ჯორჯანელები
დამდგმელი რეჟისორი: რ. სტურუა
მხატვარი: გ. მესხიშვილი
კომპოზიტორი: გ. ყანჩელი
ქორეოგრაფი: ი. ზარეცკი
პრემიერა შედგა სექტემბერში
სპექტაკლმა მიიღო სსრ კავშირის სახელმწიფო პრემია
1987 წელს რობერტ სტურუამ რუსთაველი თეატრის სცენაზე გამოიტანა უილიამ შექსპირის “მეფე ლირი”, რომელმაც დიდი აღიარება მოუტანა სპეკტაკლს
ასე გაგრძელდება დიდი ხანი ეხლა მე რომ არ შევწყვიტო ამ პოსტის წერა… ჰოდა დღესაც შეგიძლიათ ესტუმროთ ამ თეატრს და იხილოთ სპეკტაკლები, გარწმუნებთ არ ინანებთ…
