არქივი

Oscar-Claude Monet – ოსკარ-კლოდ მონე

43e1fa688665

ოსკარ კლოდ მონე დაიბადა 1840 წელს პარიზში, თუმცა 1845 წლიდან იზრდებოდა ჰავრში მშობლებთან და ძმასთან ერთად (ადოლფ და ლუიზ-ჯესტინ მონეები, ლეონ მონე – ძმა). ოსკარის მამა საბაყლო დუქანში მუშაობდა, ამრიგად ახალგაზრდა მონეს მეხსიერებაში კარგა ხნით ჩაილექა გემები და ზღვაში მოფრიალე იალქნები…

ჰავრში მონემ გაიცნო მხატვარი ეჟენ ბუდენი, რომელმაც მონეს იმ დროისთვის ახალი ტექნიკით შეასწავლა ხატვა. „ბოდენს უნდა ვუმადლოდე, რომ მხატვარი გავხდი“ – იტყვის მოგვიანებით მონე.

1857 წელს მონეს გარდაეცვალა დედა, მისი აღზრდა დეიდა მერი-ჟანმა იტვირთა, რომელიც თავადაც ნიჭიერი მხატვარი იყო. 1858 წელს პირველად ჰავრის გამოფენაზე გამოჩნდა მონეს ტილო – „რიუელის ხედი“.

1bd1014d0386

მონეს ნიჭიერებისა და გარდაცვლილი დედის მეგობრების წყალობით მამამ ნება დართო მხატვრის კარიერას გაჰყოლოდა, თუ ის სწავლას გააგძელებდა სამხატვრო აკადემიაში, მაგრამ მონემ სტიპენდია ვერ მიღო, ბევრი აღარ უფიქრია და 18 წლის ასაკში გაეშურა პარიზში. პარიზში მან გაიცნო პისარო და კლემანსო. 1859 წლის სალონის გამოფენაზე აღტაცებული დარჩა დობინის ნახატებით რამაც გადააწყვეტინა სამხედრო კარიერის დაწყება, თუმცა ალჟირიში გამგზავრებულ მოხალისე მონეს მალევე ტიფი შეეყარა და დაბრუნება მოუწია. „სინათლისა ფერების შთაბეჭდილებები, რომლებიც ალჟირში მივიღე, მოგვიანებით დალაგდა მეხსიერებაში. ჩემი შემდგომი ძიებების საწყისი უეჭველად ეს იყო“ – განაცხადა მონემ ერთერთ ინტერვიუში.

 

გადამწვეტი შეხვედრა

 

მონე ბრუნდება ჰავრში, სადაც ის გაიცნობს ჰოლანდიელ იოჰან ბარლტოდ იონგკიდს, რომელიც უყალიბებს ახალგაზრდა მხატვარს ხედვას. 1862 წელს ბრუნდება პარიზში შვეიცარიელ შარლ გლეირის სტუდიაში ეწერება, სწორედ აქ გაიცნობს იმპრესიონიზმის ისეთ წარმომადგენელებს, როგორიცაა რენუარი, ბაზილი, სისლეი. პირველი წარმატება მონეს 1865 წელს გამართულ სალონზე მოუტანა ტილომ სახელწოდებით „სენის შესართავი ონფლერთან“.

a26e4d0f6661

b913d5dd47c7

პარიზში, კაფე „გერბუაში“ რომელიც ბატილიონის კვარტალში მდებარეობს, მანე, დეგა და პისარო ქმნიან „ბატილიონის ჯგუფს“ რომლის არცერთ შეხვედრას მონე არ ტოვებს…

95a6585397d5

96bad9473846

1871 წელსვე მონე არჟანტეიში, პარიზის მახლობლად დაიდებს ბინა, აქ ის 1878 წლამდე ცხოვრობს, აქ მას ხშირად სტუმრობდნენ
სისლეი, მანე, რენუარი, დახატეს დახატეს არაერთი ტილოს, მონეს ოჯახზე.

98dd927f9111

1873 წელს „ბატილიონის ჯგუფის“ წევრები და შემდგომში ცნობილი იმპრესიონისტები ქმნიან საზოგადეობას, რომლის პირველი გამოფენა ეწყობა 1874 წლის 15 აპრილს, სწორედ ამ გამოფენაზე გამოჩნდა მონეს ისტორიული ტილო: „შთაბეჭდილება, ამომავალი მზე“ რომელსაც კრიტიკოსებმა იმპრესიონისტული ნამუშევარი უწოდეს. 1876 წელს ეწყობა მეორე გამოფენა იმპრესიონისტებისა, კრიტიკოსი ალბერ ვოლფი ამ გამოფენებზე ასე რეაგირებდა: „ამბციით შემპყრობილთა სიგიჯე“.

9d81aa36126e

0f9ddd19921c

კამილასა და ალისას შორის

 

მონე ძალიან ხელგაშლილად ცხოვრობდა, რასაც მისი შემოსავლები ვერ უზრუნველყოფდნენ ამიტომ მხატვარს ხშირად უხდებოდა მოვაჭრეებთან ურთიერთობა. გამოჩნდა უამრავი კლიენტი რომელთან ურთიერთობითაც მხატვარი ფულს შოულობდა, მათ რიცხვს მიეკუთხვნებოდა ოშედეების ოჯახი, ოშედმა შეიძინა 1874 წელს ტილო „შთაბეჭდილება, მზის ამოსვლა“. რაღაც პერიოდით მონე ოდეშებთან გადადის საცხოვრებლად, სადაც მას რომანი ჰქონდა ოდეშეს მეუღლესთან ალისასთან. 1877 წელს მონე მონაწილეობს რიგით მესამე იმპრესიონისტულ გამოფენაზე, მონეს ვალები იძულებელს ხდიან არჟანტეიში სახლი დატოვოს, ამ დროს შეეძინა მონეს მეორე ვაჟი – მიშელი. 1879 წელს 5 სექტემბერს ავადმყოფობით გატანჯულმა კამილამ, სიცოცხლე დაასრულა. კამილას სიკვდილმა მხატვარი საგონებელში ჩააგდო, ის აღარ მონაწილეობდა მეოთხე იმპრესიონისტთა გამოფენაზე. 1879-80-იან წლებში მონეში კვლავ იღვიძებს ინტერესი გარესამყაროსადმი რაც არაჩვეულებრივად აისახა ისეთ ტილოებში როგორიცაა: „ვეტეის ხედები“ და „ყინულის ლოლუები“. უკვე ამ დროისთვის მონე იმპრესიონიზმის მოთავედ მოიხსენებოდა.

ee5668f89e31

თავგანწირვის დასაწყისი

 

1881-82 წლებში მონეს ოჯახი კვლავ ძალიან გაჭირვებულია, ამ პერიოდში მონე გადადის ნორვეგიაში, ახალი შთაგონების საძიებლად. მონემ მეშვიდე იმპრესიონისტულ გამოფენაზე 30 ტილო გაგზავნა რაც საკმაოდ დადებითად აისახა როგორც მის ავტორიტეტზე ისე მის ჯიბეზეც. 1883 წელს მონე და ოდეშეები სახლდებიან ეპტისა და სენის შესართავთან. სამწუხაროდ სწორედ ამ დროს გარდაიცვალა ედუარდ მანე, მონეს ახლო მეგობარი რომელმაც არაერთხელ გაუმართა ხელი მეგობარს. მონე ნელ-ნელა საკმაოდ წარმატებულად მოღვაწეობს, ქმნის ნამუშევრებს რომლებიც უპრობლემოდ იყიდება. 1885 წელს მონე ეტრეტაში ბრუნდება სადაც საკმაოდ აქციურ ცხოვრებას ეწევა.

ამერიკული ბაზრის შეტევა

 

1886 წელს მონე მიემგზავრება ჰოლანდიაში, აყვავებული ტიტების ნახვა მოდაშია, თუმცა მონეს სხვა ინტერესი ამოძრავებს. „ეს არის ზღვა უამრავი ფერითა და ყვითელი ლაქებით, რომლებიც ცის სილურჯეში ირეკლება“. 1886 წელს იმპრესიონისტების 300 ტილო გადის ამერიკულ ბაზარზე, რაზეც ძალიან ღელავდა მონე თუმცა ამერიკელი კრიტიკოსები აღფრთოვანებულნი აღმოჩდნენ პარიზელთა შემოქმედებით. მონე კვლავ ისწრაფოდა ახალი ფერების, ახალი პეიზაჟების აღმოსაჩენად.

ddbef14258c3

მონე ძველ თემებს უბრუნდება

 

მონე აღიარებს მის მიდრეკილებას ადვილად მისაღწევი ეფექტებისადმი და ამიტომ უბრუნდება მის ძველებურ მანერას, არჟანტეის პერიოდის თემატიკას. მხატრავს ხშირად ქონდა ჩავარდნები ამბობდა: „ბუნებას ფეხდაფეხ მივყვები, მაგრამ არ ძალმიძს მისი დაჭერაო“.

45423269883b

მიუხედავად ჩავარდნების მონე კლავ იმყოფება მხატვართა ელიტაში, ლონდონში, ბუსო-ვალადონის გამოფენაზე 20 ტილოა მონესი სახლეწოდებით – „შთაბეჭდილებები“. ჟორჟ პეტის გამოფენაზე მონე და რენუარი მოიხსენიება როგორც თანამედროვეობის ორი ბუმბერაზი წარმომადგენელი, პარიზში სეზის ქუჩის გალერეაში შეგეძლოთ დამტკბარიყავით როდენის 36 ქანდაკებითა და მონეს 45 ნახატით. 1890 წელს მონეს კვლავ ჩავარდა აქვს, ერთ წერილში ის წერდა კიდეც რომ ხატვა საერთოდ მობეზრდა, დეპრესიას აღრმავებდა მისი უფროსი შვილის ჟანის ავადმყოფობა. თუმცა იმავე წლის შემოდგომაზე მონე იშენებს ორ სახელოსნოს, და იწყება მისი შემოქმედების ნოვაციური ათწლედი. ის იწყებს ციკლებზე მუშაობას, რადიკალურად გასხვავებული ტექნოლოგიებითა და ხატვის მანერით.

 

მონეს საკათედრო ტაძრის რევოლუცია

 

პირველი ციკლი ასახავს თივის ზვინებს, წელიწადის სხვადასხვა დროში, 1891 წლის გამოფენაზე 22 ტილოდან 15-ის თემა სწორედ თივის ზვინები იყო, საოცარი წარმატება ჰპოვა ამ ცილკმა ხელოვანთა საზოგადეობაში. ამ დროს მონე ხსნის ამერიკაში თავის გამოფენებს,
თავდპირველად ნიუ-იორკში, შემდეგ ბოსტონში, ჩიკაგოში.

c6e2775b73f2

1891 წელს მონემ დაასრულა მეორე ციკლი ეპტის ხეები, ეს სურათები ფერთა ჰარმონიითა და ექსპრესიულობით ძალიან გავდა ვან გოგის სურათებს. 1892 წელს მონემ ცოლად შეირთო ალის ოშედე, ციკლებმა და მათთმა პოპულარობამ საკმაოდ დიდი მოგება მოუტანა მონეს.

23579383ee02

1892 წელს ციკლის თემა ხდება საკათედრო ტაძარი რუანში. მონეს ციკლები იმხელა
გამოხმაოურებას პოულობდა საზოგადეობში რომ ხშირად დაპირისპირებაც იყო სალონებს შორის.

e586836d8357

პირველი ფოვისტები

 

1895 წელს მონე გამოფენაზე წარმოადგენს ნორვეგიის რვა პეიზაჟს, რომელებსაც ჟივერნში ამუშავებდა. ამ სურათებში შეიმჩნეოდა ფოვიზმის საწყისი ელემენტები. მონეს ნორვეგიაში გატარებული დრო ძალზედ ტრაგიკული აღმოჩნდა მისი მეგობრებისათვის ამ პერიოდში გარდაიცვალა მისი 3 მეგობარი მხატვარი, მათ შორის კაიბოტი.

9d468b94ef5f

1890 წელს მონემ სერიოზულად მიჰყო ხელი მებაღეობას იაპონელ მხატვარს ესკიზებში უცვლიდა იაპონურ იშვიათ მცენარეებს,
გატაცებულია დუმფარებით. 1898 წელს გამოჰფენს კიდეც დუმფარების კოლექციას.

bd17ff1c9520

1899-1900 წლებში მონე იმყოფება ლონდონში სადაც ის ქმნის არაერთ ნამუშევარს ტემზასა და ლონდონის პარლამანეტზე. 1904 წელს
გამოჰფენს კიდეც ამ ციკლს სახელწოდებით: „მდინარე ტემზის ხედები ლონდონში“.

39e0e49a0cbc

1908 წელს მონე უკანასკნელად მოგზაურობს საზღვარგანეთ, მეუღლე ალისასთან ერთად ვენეციაში სადაც ის კიდევ ერთხელ უკვდავყოფს დოჟების სასახლესა და ლა სალუტეს ტაძარს. 1906 წლისათვის სეზანის გარდაცვალების შემდეგ, მონე, რენუარი და დეგა იმპრესიონიზმის უკანასკნელი წარმოამდგენელი ხდებაინ.

5cd1bd89ce2d

 

მონეს უკანასკნელი გატაცება

 

1904-08 წლებში წყლის ბაღი უმთავრეს ადგილს იკავებს მის შემოქმედებაში, 1909 წელს გამოიფინება კიდეც გამოფენაზე, აღფრთოვანებული კრიტიკოსები გამოთქვამენ სურვილს ამგვარი გამოფენების რიცხვის გაზრდის შესახებ. მალე ამას რეალობად აქცევს კლემანსო.

1911-14 წლები ძალიან მძიმე გამოდგა მონესთვის, 1911 წელს გარდაიცვალა ალისა, 1914 წელს ვაჟიშვილი ჟანი. მისი ყველაზე მნიშვნელოვანი ციკლი ამ დროს „დუმფარებია“, რომლის გამოფენასაც 1918 წლისთვის თხოვდა მხატვარს კლემანსო. საბოლოოდ 1922 წელს სახელმწიფოს დარჩა ეს ციკლი, მხატვარი ვერ შორდებოდა მას სიცოცხეში. ამ ციკლის ნახვა მხოლოდ 1927 წელს
გახდა შესაძლებელი. 1912 წელს მონეს მხედველობა გაუარესდა თუმცა 1923 გაიკეთა კატარაქტის ოპერაცია და დაუბრუნდა სამუშაოებს.

a60fcf557c56

1926 წლის 5 დეკემბერს გარდაიცვალა 86 წლის ასაკში.

წყარო: “პალიტრას” გამოცემა მხატვრების შესახებ.

Gugusha

Forza Bionconero, Inter Merda
Back to top button